Zen in Kyoto zonder toeristen
Zittend in de vroege ochtendstilte, wanneer het licht van de dageraad nauwelijks de rand van de berg raakt, ademt de monnik in… en uit. De geur van dennen, het kraken van het hout onder het zitkussen, het ruisen van de wind – alles is aanwezig, en tegelijk is er niets. Dit is zazen. Dit is het pad.
Hoewel het zenboeddhisme oorspronkelijk uit China afkomstig is, wordt deze strikte stroming van het boeddhisme tegenwoordig vooral geassocieerd met Japan. Zen vond er vooral zijn plaats binnen de krijgskaste van de samoerai, onder de invloed van de shogun en daimyo’s. De nuchtere, sobere en gedisciplineerde aard van zen paste goed bij de levenshouding van deze militaire elite.
In tegenstelling tot andere boeddhistische scholen ligt in het zenboeddhisme de nadruk niet op het intensief bestuderen van teksten of doctrines. De kern van de praktijk is zazen: langdurig zittend mediteren, met volledige toewijding en discipline. Via deze directe en sobere oefening probeert men inzicht of zelfs verlichting te bereiken – niet via kennis, maar via ervaring.
Een ander bekend hulpmiddel binnen zen zijn kōans: ogenschijnlijk absurde of paradoxale vragen die de logica tarten en de geest uit zijn gewone denkpatronen schudden. Ze dienen als hulpmiddel om plots tot een inzicht te komen – soms zelfs tot satori, een flits van verlichting. Een beroemde kōan is bijvoorbeeld: “Wat is het geluid van één hand die klapt?”
Doorheen Japan liggen een paar schitterende Zen tempels verspreid, vaak omgeven door de natuur, zodat de monniken zich volledig kunnen toewijden op hun dagelijkse taken en hun geloof. Kyoto, als de eeuwenoude culturele hoofdsatd van Japan, heeft een enorme hoeveelheid aan schrijnen, tempels en zelfs kerken. Maar Kyoto wordt tegenwoordig onder de voet gelopen door de vele buitenlandse toeristen. Zo is de bijzonder belangrijke Ryoan-ji jammer genoeg vaak veel te druk om ook maar voor de zen-tuin met geharkte stenen tot rust te kunnen komen. Zelfde verhaal voor het zilveren paviljoen…
Maar gelukkig zijn er genoeg tempels in Kyoto die niet altijd schitteren op Instagram en niet in de top5-lijstjes voorkomen. En dat is meteen onze belangrijkste tip als je Kyoto gaat bezoeken. Ja, ga zeker naar de “klassiekers”, maar vergeet ook niet om even tot rust te komen in veel minder druk bezochte tempels, waar je pas echt de sfeer van her vroegere Japan zal voelen en je compleet zen wordt. Hier zijn alvast 3 tempels die wij enorm appreciëren.
Enkele van de 15 stenen in de tuin van de Ryoan-ji, waar je ze nooit allemaal kan zien tijdens je mdeitatie @Glenn Casaer
Adashino Nenbutsu-ji
Diep in de heuvels van Arashiyama, aan de rand van Kyoto, ligt de Adashino Nenbutsu-ji-tempel. Aan de rand van de tempel ontmoet je ook het Arashiyama bamboebos, maar dan zonder toeristen!
BVoor de 9de eeuw was deze plaats een heilige plaats om de doden te komen begraven en om hen te herdenken. Dit zou ook de origine zijn van de stenen beeldjes die overal aan de tempel te vinden zijn. In de 9e eeuw stichtte monnik Kūkai de huidge tempel en doorheen de jaren kwamen er nog heilidommen bij.
Wat Adashino Nenbutsu-ji zo bijzonder maakt, zijn de duizenden kleine stenen beelden die het terrein vullen. Deze rakan, beelden van volgelingen van Boeddha, staan in stille rijen als een indrukwekkend symbool van vergankelijkheid en mededogen. Ze herinneren de bezoeker eraan dat het leven eindig is en dat alles onderhevig is aan verandering, een fundamenteel inzicht in het boeddhisme.
Adashino Nenbutsu-ji is geen al te toeristische tempel en het is ook een pittige wandeling om er te geraken, wat het ook zeer belonend maak. Het is eerder een plek om stil te worden, om de tijd even te laten rusten en om de schoonheid van eenvoud en vergankelijkheid te ervaren. Alhoewel de tempel niet puur zenboeddhistisch is, komen veel elementen van zen wel terug in deze fantastische plek.
De duizenden stenen beeldjes van de Adashino Nenbutsu-ji @Glenn Casaer
Prachtig in het groen gelegen met verderop het Arashihyama bamboebos @Glenn Casaer
Kennin-ji
Een duik in de tijd, de Kennin-ji, gelegen in het hart van Kyoto nabij het historische Gion-district, wordt beschouwd als de oudste zen-tempel van de stad. Gesticht in 1202 door de monnik Eisai, introduceerde deze tempel de zen-traditie in Japan, geïnspireerd door het pure Chinese Chan-boeddhisme.
De tuinarchitectuur is verblijfend en een schoolvoorbeeld van de klassieke Zen-tuinarchitectuur. De tempel ligt op een belangrijke centrale weg van Kyoto, waar je eigenlijk de ene na de andere tempel hebt. En dus is hij ook wat rustiger en komen hier heel wat Japanners mediteren, tot rust komen of zelfs trouwfoto’s nemen.
Naast zijn serene tuinen en sobere zen-architectuur is Kennin-ji vooral beroemd om zijn indrukwekkende plafondschildering in de gebedshal. Daar zweven twee machtige draken, geschilderd in zwart-wit inkt op een zilveren achtergrond, krachtig en beschermend boven de bezoekers. Deze moderne toevoeging, voltooid in 2002 ter gelegenheid van het 800-jarig bestaan van de tempel, werd gemaakt door de kunstenaar Koizumi Junsaku. De draken symboliseren bescherming van de Boeddhsitische leer en de kosmische krachten van zen.
De combinatie van historische stilte en spirituele grootsheid maakt Kennin-ji tot een unieke plek waar traditie en hedendaagse kunst elkaar ontmoeten.
De minutieus aangelegde meditatietuin van de Kennin-ji @Glenn Casaer
Japanse dame in meditatie in een deel van de tempeltuin @Glenn Casaer
Het indrukwekkende “moderne” plafond van de gebedshal.
Tojiin
Onder het alziend oog van Daruma kan je deze heel rustige tempel bezoeken. Tōji-in is een rustige en minder bezochte Zen-tempel in het noorden van Kyoto, niet zo ver van zijn druk bezochte tegenhangers zoals het Gouden Paviljoen en de Ryoanji. Initiaal werd de structuur opgezet in 1341 door de beroemde shogun Ashikaga Takauji als zijn familietempel. Je kan er een traditionele theeceremonie meemaken, de wandeltuinen zijn magnifiek in de lente en ook in de herfst.
Een bijzonder kenmerk van Tōji-in is de hal met houten portretten van alle vijftien Ashikaga-shoguns, wat de tempel tot een uniek herdenkingsmonument maakt. Binnen geen foto’s toegelaten, maar het geeft op stille wijze een sfeer van de grootsheid van weleer. De omliggende tuin, ontworpen door de legendarische tuinarchitect Musō Soseki, is een prachtig voorbeeld van een klassieke Zen-tuin met een vijver, eilandjes en zorgvuldig geplaatste stenen.
Een verborgen en nog onontdekte parel in Kyoto.
De inkomhal van Tojiin, met een zwijgzame monnik Daruma die bezoekers gade slaat @Glenn Casaer
De meditatiehal met bijhorende zen tuin, heel rustgevend @Glenn Casaer
Aan de andere kant van de tempel wisselt de droge tuin zich naar een bloeiende landschapstuin @Glenn Casaer
Goed om te weten
Het boeddhisme in Japan is vrij uitgebreid met tal van verschillende scholen en richtingen. Er zijn 8 hoofdscholen, waarvan Zen er één van is. Daarnaast nog de grote scholen zoals Shingon, Tendai en Jodo die historisch de belangrijkste zijn. In hedendaags Japan zijn er tal van moderne, soms sectaire, vormen ontstaan die mensen houvast geven in het hectische dagelijkse leven. Veel Japanners hechten waarde aan het deconnecteren en om even in een Zentuin tot rust en inzicht te komen. In het boeddhisme zijn er drie grote takken: Soto, Rinzai en Obaku. Daarin is zazen, zittend mediteren, een belangrijke techniek om het verstandelijke los te laten en met lichamelijke ervaring tot inzichten te komen.
Sommige zen tempels hebben een strikte monniken gemeenschap en zijn slechts gedeeltelijk of zelden open voor bezoekers. De historische tempels in Kyoto zijn vaak structuren die vooreerst een familietempel, villa van de shogun of een oudere tempel waren. Vaak ligt er dan ook een minutieus onderhouden steentjes tuin bij, die bedoeld is om simpel over te komen en de zittende meditatie te bevorderen. Veel van die tuinen met geharkte stenen stellen dan ook iets voor: zee en bergen, cosmische tekening, golven met de maan …
Naast de droge tuinen zijn de bloeiende tuinen ook schitterend en daar spelen lente en herfst een belangrijke rol. In de lente veel bloesems en in de herfst de mooie kleurschakeringen.
Onze voorbeeldprogramma’s Japan
